හදිසි ගැබ් ගැනීමක් වළක්වා ගන්න ලබා ගන්නා levenogestrel (Postinor) ඖෂධය ලංකාවේ බහුලව භාවිතා වෙනව. නමුත් වෛද්‍ය වරුන් ඇතුළුව බොහෝ දෙනෙක් මෙම ඖෂධය ක්‍රියාකරන ආකාරය සහ එය අසාර්ථක වෙන අවස්තා ගැන හරියටම දැනුවත් නැති නිසා බොහෝ දෙනෙක්ට මෙම ඖෂධය ආරක්ෂිතව ලබා ගන්න හැකියාවක් නැහැ. මීට පෙර ලිපියක් මගින් අපි හදිසි ගැබ් ගැනීමක් වළක්වා ගන්න ක්‍රම පිළිබඳව ඔබව දැනුවත් තිබෙනව. මේ ලිපියේ අරමුණ වෙන්නෙ Levenogestrel (Postinor) ඖෂධය අනාරක්ෂිත ලිංගික එක් වීමකට පසු ලබා ගත් පසුත් ගැබ් ගැනීමකට අවදානමක් ඇති අවස්තා පැහැදිලි කිරීමයි.හදිසි උපත් පාලන භාවිතා කල පසුත් ගැබ් ගැනීමට අවදානම ඇති අවස්තාවන්. 1. අනාරක්ෂිත ලිංගික සංසර්ගය සිදුවී පැය 72 කට වඩා පසුව ඖෂධ ලබා ගැනීම.දැනට ඇති නවතම වෛද්‍ය විද්‍යාත්මක දත්ත අනුව, මෙම ඖෂධය සාර්ථක වීමට  නම් අනාරක්ෂිත ලිංගික සංසර්ගය සිදුවූ අවස්ථාවේ සිට උපරිම පැය 96ක් ඇතුළත ගත යුතුයි. හැකි ඉක්මනින් ඖෂධය ලබා ගැනීමෙන් සාර්ථකත්වය වැඩිවෙනව.2. ඔසප් චක්‍රයේ අවසන් දින 14 තුල ඖෂධ ලබා ගැනීමමෙම ඖෂධය ක්‍රියාත්මක වෙන්නෙ කාන්තාවගේ ඩිම්බ කෝෂ වලින් ඩිම්බයක් පිටවීම වැළැක්වීම හෝ දින කිහිපයකින් ප්‍රමාද කිරීම මගින්. යෝනි මාර්ගය තුල තැන්පත් වන ශුක්‍රාණු දින පහක පමණ කාලයක් සජීවීව තිබෙනව. නමුත් මෙම ඖෂධය මගින් ඩිම්බ පිටවීම ප්‍රමාද කරන නිසා එම ශුක්‍රාණු වලට ඩිම්බයක් සංසේචනය කිරීමට අවස්ථාවක් ලැබෙන්නෙ නැහැ. කෙසේ වෙතත් ඖෂධය ලබා ගන්නා අවස්ථාව වන විට ඩිම්බයක් පිටවී තිබුණ හොත් එම ඩිම්බය ශුක්‍රාණු සමග එක්වී සංසේචනය වීම වළක්වන්න හදිසි උපත් පාලන පෙති වලට හැකියාවක් නැහැ. එවිට ගැබ් ගැනීමක් සිදු වෙන අතර ඇතිවෙන කලලය ගබ්සාවට ලක් කිරීමක් මෙම ඖෂධ නිසා සිදු වෙන්නෙ නැහැ.3. දැනටමත් දරු පිළිසිඳ ගැනීමක් සිදුවී ඇති විට levenogestrel ඖෂධය ලබා ගැනීම.සංසේචනය වී ඇති ඩිම්බයක් ගර්භාෂය තුල තැන්පත් වීම වැලැක්වීමට හෝ ගබ්සා කිරීමට මෙම ඖෂධ වලට හැකියාවක් නැහැ. පෙර ලිංගික එක්වීමක් නිසා සංසේචනයක් සිදුව තිබේනම් levenogestrel ඖෂධය ලබා ගැනීමෙන් ප්‍රතිඵලයක් නැහැ.4. ඖෂධ ලබා ගැනීමෙන් පසුව නැවත අනාරක්ෂිත ලිංගික සංසර්ගයේ යෙදීම. Levenogestrel ඖෂධය ලබා ගෙන දින 5කට පමන පසුව ඩිම්බයක් පිටවිය හැකියි. ඒ අවස්ථාවේ නැවත සංසර්ගයක් සිදුවුව හොත් ගැබ් ගැනීමට හැකියාව තිබෙනව.5. ඖෂධය වමනය සමග පිටවීම. ඖෂධය නිසා වමනය ඕක්කාරය වැනි අතුරු ආබාධ ඇති වෙන්න පුළුවන්. හදිසි උපත් පාලන පෙති ලබා ගෙන පැය 2-3ක් ඇතුලත වමනය ඇති වුවහොත් නැවත වරක් ඖෂධය ලබා ගැනීම අවශ්‍ය වෙනව.6. අධික තරබාරු බවකාන්තාවගේ අගය BMI 26 ට වැඩි නම් ඩිම්බ පිටවීම වැලැක්වීමට සාමාන්‍ය ඖෂධ මාත්‍රාව වන Levenogestrel 1.5 mg ප්‍රමානවත් නැහැ. එවැනි අවස්තාවක ඖෂධය වැඩි මාත්‍රාවකින් ගැනීමට අවශ්‍ය වෙනව.7. Enzyme inducing drugs.අක්මාවේ එන්සයිම උත්තේජනය කරන griseofulvin, rifampicin, carbamazepine වැනි ඖෂධ ලබා ගන්නා කාන්තාවන්ට ඩිම්බ පිටවීම සාමාන්‍ය ඖෂධ මාත්‍රාව මගින් ඩිම්බ පිටවිම වලක්වන්න බැහැ. ඒ නිසා එම ඖෂධ ලබා ගන්නා කාන්තාවන්ට ඖෂධය වැඩි මාත්‍රාවකින් ලබා ගැනීමට අවශ්‍ය වෙනව ඉහත හේතු කිසිවක් නොමැතිව හදිසි උපත් පාලන පෙති නිවැරදිව භාවිතා කල අවස්ථාවක දී වුවත් ගැබ් ගැනීමට සුළු අවදානමක් තිබෙනව. ඒ නිසා අනාරක්ෂිත ලිංගික එක්වීම සිදුවී සති තුනක් ඇතුලත සාමාන්‍ය ලෙස ඔසප්වීම සිදු නොවුන හොත්, මුත්‍රා පරීක්ෂාවක් මගින් ගැබ් ගෙන ඇතිදැයි සොයා බැලීම සුදුසුයි. ..

යුවලකට දරු පිළිසිඳ ගැනීම වසරක් හෝ ඊට වැඩි කාලයක් ප්‍රමාද කිරීමට අවශ්‍ය නම් භාවිතා කල හැකි දිගු කාලීන උපත් පාලන ක්‍රමයක් පිළිබඳවයි මේ ලිපියෙන් තොරතුරු ගෙනඑන්නේ. මෙවැන අවස්ථාවක භාවිතා කල හැකි ප්‍රධාන ක්‍රම දෙකක් තිබෙනව. 1. උපත් පාලන ලූපය - මේ ගැන විස්තර වෙනම ලිපියක දැක්වෙනව. 2. උපත් පාලන හෝමෝන තැන්පතු මෙය සමයට තැන්පත් කරන හෝමෝන අඩංගු කරලක්. දැනට ලංකාවේ හෝමෝන තැන්පතු වර්ග දෙකක් භාවිතා කරනව. ඉන් එක් වර්ගයක් Jadelle යන වෙළඳ නාමයෙන් හඳුන්වන අතර එහි Levonorgestrel නම් ඖෂධය අඩංගු කරල් දෙකක් තිබෙනව. මෙය වසර පහක් දක්වා උපත් පාලනය සඳහා භාවිතා කල හැකියි. අනික් වර්ගය Implanon යන වෙළඳ නාමයෙන් හඳුන්වන අතර එහි Etonogestrel නම් ඖෂධය අඩංගුයි. මෙය තනි කරලක් ලෙස පවතින අතර වසර 3ක් දක්වා කියාකාරීයි. මෙම හෝමෝන ඖෂධ බහුලව භාවිතා කරන Depo provera නික්ෂේපනයේ ඇති ප්‍රොජෙස්ටරෝන් හෝමෝනයට සමානයි. ඒ නිසා පිළිකා හෝ දරුණු අතුරු ආබාධ කිසිවක් ඇතිවෙන්නේ නැහැ. මෙය භාවිතා කරන බොහෝ කන්තාවන්ට මාස කිහිපයකට පසු ඔසප්වීම නතර වෙනව. හෝමෝන කරල ඉවත් කල පසු ඔසප් චක්‍රය නැවත සාමාන්‍ය බවට පත්වෙන අතර මෙය ඉවත් කර වහාම නැවත ගැබ් ගැනීමට හැකියාව ලැබෙනව. සමහර කාන්තාවන්ට මුල් මාස කිහිපය තුල අක්‍රමවත් ලෙස ඔසප් වීම සිදු වෙන්න පුළුවන්. මෙය තාවකාලික තත්වයක්. බොහෝවිට මාස කිහිපයකට පසු සාමාන්‍ය අතට හැරෙනව. නමුත් එය කරදරකාරී නම් වෛද්‍ය වරයෙකු හමුවී ඒ සඳහා ප්‍රතිකාර ලබා ගන්න පුළුවන්. මෙහි අඩංගු ප්‍රොජෙස්ටරෝන් හෝමෝනය ඉතා සුළු මාත්‍රාවක් දිනපතා රුධිරයට එකතු වෙනව. ඒ මගින් පිටියුටරි ග්‍රන්ථියේ හෝමෝන ක්‍රියාකාරිත්වය වෙනස් කර ඩිම්බ කෝෂ වල ඩිම්බ වර්ධනය සහ පිටවීම නතර කරන නිසා පිළිසිඳ ගැනීම වැලැක්වෙනව. මෙම හෝමෝන කරල් සම යට තැන්පත් කිරීම සුළු ශල්‍යකර්මයක් ලෙස සම හිරි වැටීමට ඖෂධයක් ලබා දී සිදු කරන්නෙ. ඒ සඳහා ගත වෙන්නේ විනාඩියකට අඩු කාලයක්. හිරි වැටීමට නිර්වින්දක ඖෂධ ලබා දෙන නිසා මෙහිදී ඔබට වේදනාවක් දැනෙන්නෙ නැහැ. ඉවත් කිරීමට අවශ්‍ය වෙන විට නැවත නිර්වින්දක ඖෂධ ලබා දී සුළු ශල්‍යකර්මයක් ලෙස මෙය ඉවත් කල හැකියි. බොහෝ පවුල් සැලසුම් සායන වල මේ සඳහා පහසුකම් දැන් තිබෙනව. මේ ගැන වැඩි විස්තර ඔබේ වෛද්‍ය වරයාගෙන් හෝ පවුල් සෞඛ්‍ය සේවා නිලධාරිනියගෙන් අසා දැන ගන්න...

අනපේක්ෂිත ලිංගික සංසර්ගයකට පසුව දරු පිළිසිඳ ගැනීමක් ඇති වීම වළක්වා ගැනීමට භාවිතා කරන නවීන උපත් පාලන ක්‍රම ගැන මේ ලිපියෙන් කරුණු ගෙන එන්නෙ. හදිසි උපත් පාලන ක්‍රම කියන්නෙ ලිංගික එක්වීමට පසුව භාවිතා කල හැකි උපත් පාලන ක්‍රම වලට. මේවා අවශ්‍ය වෙන්නෙ හදිසි අනාරක්ෂිත සංසර්ගයකට පසුව හෝ භාවිතා කරන උපත් පාලන ක්‍රමය අසාර්ථක වූ (උදා: කොන්ඩමය පිපිරීම, උපත් පාලන පෙති ලබා ගැනීමට අමතක වීම) අවස්තා වලදී. මෙය කිසිසේත්ම එදිනෙදා උපත් පාලන ක්‍රමයක් ලෙස භාවිතා නො කල යුතුයි. මෙවැනි ක්‍රම 2 ක් දැනට ලංකාවේ ලබා ගත හැකියි. 1. හදිසි උපත් පාලන පෙති. දැනට ලංකාවේ postinor යන වෙළඳ නාමය යටතේ හදිසි උපත් පාලන පෙති අලෙවි කරනව. මෙය බොහෝ ඖෂධ වෙලඳ සැල් වලින් ලබා ගන්න පුළුවන්. එහි අඩංගු වෙන්නේ levenogestrel කියන ඖෂධය. පෙති දෙකක් ලෙස හෝ එක පෙත්තක් ලෙස මෙය ලබා ගත හැකියි. මෙම පෙත්තක සාමාන්‍ය උපත් පාලන පෙත්තක තිබෙන ප්‍රමාණය මෙන් දස ගුණයක් levenogestrel කියන ඖෂධය අඩංගු වෙනව. ලිංගික එක්වීමෙන් පැය 96 ක් දක්වා  levenogestrel 1.5mg (postinor1 පෙති 1ක් හෝ postinor 2 පෙති 2ක් එකවර)  ලබා ගැනීම හදිසි උපත් පාලන ක්‍රමයක් ලෙස භාවිතා කල හැකියි. මෙහි සාර්ථක බව 52 - 94ත් අතර වෙනව. සාමාන්‍යයෙන් 80%ක් පමණ පිළිසිඳ ගැනීම මෙමගින් වළක්වා ගත හැකියි. නමුත් මෙය හැකි ඉක්මනින් ගැනීමෙන් සාර්ථකත්වය වැඩි වෙනව. මෙම ඖෂධය ක්‍රියා කරන්නේ ඩිම්බ කෝෂ වලින් ඩිම්බ පිට වීම වැළැක්වීම මගින්. ඊට අමතරව ගැබ් ගෙල හරහා ශුක්‍රාණු ගමන් කිරීම අඩපණ කිරීමත් ගර්භාෂය තුල කලලයක් තැන්පත් වීමට නුසුදුසු පරිසරයක් ඇති කිරීමත් මේ මගින් සිදු වන බවට අනුමාන කරනව. නමුත් දැනට තිබෙන අළුත්ම වෛද්‍ය විද්‍යාත්මක දත්ත අනුව, මෙම ඖෂධය සාර්තක වන්නේ ඩිම්බ පිටවීමට කලින් ලබා ගතහොත් පමනයි. ඒ නිසා ඔසප් චක්‍රයේ අවසාන දින 14 තුල මෙම පෙති ලබා ගැනීම මගින් ගැබ් ගැනීම වලක්වන්න බැහැ. මෙම ඖෂධය මගින් ගබ්සාවීමක් සිදු නොවන නිසා, කලලය තැන්පත් වූ පසුව මෙය ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ නැහැ. වමනය ඕක්කාරය, ඔසප් වීම අක්‍රමික වීම වැනි සංකූලතා මේ නිසා ඇති වෙන්න පුළුවන්. ඖෂධය ලබා ගෙන පැය දෙකක් ඇතුළත වමනය ගිය හොත් නැවත එම මාත්‍රාවෙන් ම ඖෂධය ලබා ගත යුතුයි. නියමිත දිනට දින 7කට වඩා ඔසප් වීම පමා වුව හොත් මුත්‍රා පරීක්ෂණයක් කර ගර්භණී දැයි පරීක්ෂා කල යුතු වෙනව. Levenogestrel අඩංගු හදිසි උපත් පාලන පෙති අසාර්ථක වෙන අවස්තා ගැන වෙනම ලිපියකින් විස්තර කර තිබෙනව.  2. අන්තර් ගර්භාෂිත ලූපය. මෙය වෛද්‍ය වරයෙකු විසින් ගැබ ගෙල හරහා ගර්භාෂය තුලට ඇතුල් කල හැකි කුඩා උපකරණයක්. මෙමගින් කලලයක් ගර්භාෂය තුල තැන්පත් වීම වලක්වනව. අනාරක්ෂිත සංසර්ගයෙන් දින 5ක ඇතුළත ලූපයක් තැන්පත් කිරීම මගින් අනවශ්‍ය ගැබ් ගැනීමක් වළක්වා ගත හැකියි. මෙය හෝමෝන පෙති වලට වඩා විශ්වාසදායකයි. මෙය මගින් ගැබ් ගැනීම 99%කින්ම වළක්වා ගැනීමට පුළුවන්. අවශ්‍ය නම් ඉදිරියත් අවුරුදු 10ක් දක්වා මෙම ලූපය උපත් පාලන ක්‍රමයක් ලෙස දිගටම භාවිතා කිරීමට හැකි වීම මෙහි අමතර වාසියක්. 3. සාමාන්‍ය උපත් පාලන පෙති අධික මාත්‍රාවකින් ගැනීම. (Yuzpe method) (මිතුරි වැනි සාමාන්‍ය උපත් පාලන පෙති 4ක් එක වර ගෙන තවත් පැය 12කින් නැවත පෙති 4ක් එක වර ගැනීම) හදියි ගැබ් ගැනීම වලක්වන ක්‍රමයක් ලෙස කලින් නිර්දේශ කලත්, දැන් මේ ක්‍රමය නිර්දේශ කරන්නෙ නැහැ.   හදිසි උපත් පාලන පෙති වරින් වර නිතරම ගැනීම එතරම් සුදුසු නැහැ. මේවායේ අඩංගු හෝමෝන මාත්‍රාව ඉතා අධිකයි. එම නිසා සංකූලතා ඇතිවීමේ හැකියාව වැඩියි. ඒ වගේම හදිසි උපත් පාලන පෙති මගින් ගැබ් ගැනීමක් 100%කින් වළක්වන්න බැහැ. අනික් උපත් පාලන ක්‍රම මීට වඩා විශ්වාසදායක මෙන් ම ආරක්ෂා සහිතයි. ඔබට සුදුසු උපත් පාලන ක්‍රමයක් වෛද්‍ය වරයෙකු සමග සාකච්ඡා කර තෝරා ගන්න.   Save Save Save Save Save Save Save..

අන්තර් ගර්භාෂිත ලූපයක් (intra uterine device) පැලදීම කාලයක් පවත්වා ගත හැකි පවුල් සැලසුම් ක්‍රමයක් ලෙස හැදින්විය හැකිය. දැනට ශ්‍රී ලංකාවේ භාවිතා කෙරෙන අන්තර් ගර්භාෂිත ලූපයක් සාමාන්‍යයෙන් වසර 10ක කාලයක් පවුල් සැලසුම් ක්‍රමයක් ලෙස පවත්වා ගත හැකිය. මෙහි ප්‍රධානතම වාසිය වන්නේ ලූපය පැලද සිටින විට නැවත නැවත සායනයකට යෑමට අවශ්‍ය නොවීමයි. ඕනෑම පවුල් සැලසුම් සායයනයකින් මෙම ලූපයක් පැලදීමට  හැකි වීම එය ශ්‍රී ලංකාවේ වඩාත් ජනප්‍රිය වීමටද හේ තු වී තිබේ. දැනට එක් දරුවකු ප්‍රසුත කළ මවකට සුදුසු දිගුකාලීන පවුල් සැලසුම් ක්‍රමයක් ලෙස අන්තර් ගර්භාෂිත ලූපය වෛද්‍යවරුන් විසින් නිර්දේශ කරනු ලබයි. එසේ නොමැතිව එනම් දරුවකු ප්‍රසුත නොකළ කාන්තාවකට වුවද අන්තර් ගර්භාෂිත ලූප පවුල් සැලසුම් ක්‍රමය අනුගමනය කළ  හැක. එහෙත් ඒ සඳහා නාරිවේද හා ප්‍රසව විශේෂඥ වෛද්‍යවරයකුගේ උපදෙස් ලබා ගත යුතුය. සෙන්ටිමීටර 3 ක පමණ විශාලත්වයකින් යුතු අන්තර් ගර්භාෂිත ලූපයක් යෝනිමාර්ගය ඔස්සේ ගැබ්ගෙල හරහා ගර්භාෂයට ඇතුල් කිරීම සිදු කෙරේ. එහිදී සියුම් වේදනාවක් ඇතිවිය හැකි වුවද වේදනා නාශකයක් ගැනීමට තරම් එය තද බල වේදනාවක් නොවේ වේ. ලූපයක් පැලදීමෙන් අනතුරුව දින 2 ක් හෝ 3 ක් ප්‍රතිජීවක ඖෂධයක් භාවිතා කිරීම අනුමත කරනු ලබන අතර විෂබීජ ආසාදනයන් අවම කිරීම එමගින් අපේක්ෂා කෙරේ. එහෙත් බොහෝවිට ප්‍රතිජීවක ඖෂධයක් භාවිතා කිරීම අනිවාර්ය වන්නේ නොමැත. අන්තර් ගර්භාෂිත ලූපයක් පැලදීමේදී සංකුලතා ඇතිවීම අවමවීම මෙහි ඇති ප්‍රධානතම වාසියයි. එසේ උවද ඇතැම්විට ලූපය පැලද දින කිහිපයකදී විෂබීජ ආසාදන හේතුවෙන් බඩේ කැක්කුමක් හෝ අපහසුතාවක් මතුවුවහොත්  වහා වෛද්‍යවරයකු වෙත යොමුවිය යුතුය. දිගුකාලීනව සැලකීමේදී ලූපයක් මගින් සිදුවන සංකුලතා අවම මට්ටමක පවතී, එහෙත් ඇතැම් කාන්තාවන්ට අධික රුධිර වහනයක් හෝ තදබල බඩේ කැක්කුමක් ඇතිවන අවස්ථා තිබේ. එවැනි අවස්ථාවකදී නාරිවේද හා ප්‍රසව විශේෂඥ වෛද්‍යවරයකු වෙත යොමු වී ප්‍රතිකාර ගැනීම කළයුතුය. එහෙත් එහිදී ලූපය ඉවත් කිරීමට සිදු නොවනු ඇත. ඇතැම්විට දිගුකාලීනව සැලකීමේදී සමහරක් කාන්තාවන්ට කලාතුරකින් ලූපය හා සම්බන්ධ නුල යෝනි මර්ගයේ  පිටතට පැමිණිය හැකි අවස්ථා තිබේ. එවැනි අවස්ථාවකදී වෛද්‍ය සහය  පැතිය  යුතුය. වසර 10 කින් පසු අන්තර් ගර්භාෂිත ලූපය ඉවත් කර නව ලූපයක් පැලදීම හෝ වෙනත් දිගු කාලීන පවුල් සැලසුම් ක්‍රමයක් අනු ගමනය කිරීම සිදු කළ හැක.   ..